Με αφορμή την πραγματικά ανατριχιαστική υπόθεση παιδικής πορνογραφίας/σεξουαλικής κακοποίησης που συγκλονίσε τον τόπο πριν από λίγο καιρό θυμηθήκαμε διά των εκπροσώπων μας που εμφανίζονται στα δελτία των 8 τη διάταξη που επιτρέπει τη δημοσίευση των ονομάτων των κατηγορουμένων για τέτοιες υποθέσεις. Φυσικά, δεν συγκλονιστήκαμε -κρίνοντας πάντα από τις αντιδράσεις των εκπροσώπων μας- όσο ταραχτήκαμε από τις αγωγές του Βγενόπουλου και την τιμή του γιαουρτιού αλλά αυτό ίσως και να είναι θετικό: πριν από λίγα χρόνια θα απορούσαμε που κάτι τέτοιο συνέβη στην Ελλάδα λες και η παιδεραστία βρίσκεται στα γονίδια των φράγκων και των βαρβάρων μονάχα. Τα ονόματα δημοσιεύτηκαν τελικά αλλά οι λαϊκοί ήρωες της αγαπημένης μας ηλεκτρικής συσκευής επιμένουν: πρέπει να δημοσιεύονται και οι φωτογραφίες και μάλιστα σε περισσότερες περιπτώσεις εγκλημάτων. Αφενός μεν συχνά συμβαίνει να έχουμε ομολογίες και ατράνταχτες “επιστημονικές” αποδείξεις αφετέρου δε σε πολλές χώρες με “αναπτυγμένο νομικό πολιτισμό” έτσι γίνεται. Ας το δούμε λίγο πιο προσεχτικά το ζήτημα.
Ι. Κάθε άνθρωπος είναι αθώος μέχρι αποδείξεως της ενοχής του. Η ενοχή αποδεικνύεται στα και ανακοινώνεται από τα δικαστήρια. Αυτή είναι μία αρχή που θεωρείται λίγο-πολύ αυτονόητη και δεν αμφισβητείται στις μέρες μας. Όταν κάποιος, λοιπόν, συλλαμβάνεται παραμένει αθώος μέχρι της ανακηρύξεώς του ως ενόχου από το δικαστή του ακόμα κι αν συνελήφθη με το όπλο στα χέρια και το κεφάλι του θύματος στην ποδιά του.”Μα”, θα εξανίσταντο οι Πάνοι Σόμπολοι τούτου του κόσμου, “ο ένοχος ομολόγησε”. Η ομολογία δεν αποτελεί απόδειξη ενοχής κατά τη δικονομία μας και αυτό όχι μόνο για λόγους αρχής: μπορεί κανείς να ομολογήσει ένα έγκλημα για μία σειρά από απολύτως κατανοητούς λόγους. Μία μητέρα ομολογεί για να σώσει το γιο της, ένας μοναχικός γέροντας για να σώσει ένα νέο παιδί, ένας ήδη φυλακισμένος εγκληματίας για να “βγάλει την υποχρέωση” απέναντι σε ένα συνάδελφο, ένας αθώος απλά και μόνο επειδή απειλήθηκε κοκ. “Έστω”, θα επιμείνει ο διαλογικός μου αντίπαλος, “αλλά αποδείχθηκε επιστημονικά ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος πυροβόλησε με το όπλο που σκότωσε το θύμα”. Τα αποδεικτικά μέσα, απαντώ εγώ, αξιολογούνται από τους ειδικούς και τους δικαστές. Και αυτό γίνεται στις αίθουσες των δικαστηρίων, σε δημόσιες συνεδριάσεις, και όχι στα γραφεία των ανακριτών ή στις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις ανάμεσα στους τελευταίους και τους δημοσιογράφους φίλους τους. Εδώ, ας μου επιτραπεί μία παρέκβαση: θα θυμηθεί κανείς ότι η ανάκριση είναι μυστική; Ρωτώ τόσο τους δικαστές όσο και τους δικηγόρους. Διότι το γεγονός ότι καταθέσεις και αποδεικτικά μέσα φθάνουν στα δελτία ειδήσεων και αξιολογούνται στις τηλε-δίκες δεν μοιάζει να απασχολεί κανέναν. Ούτε η δήλωση του τρισχαριτωμένου γκριζομάλλη πανσόφου σύμφωνα με την οποία θα πρέπει να αλλάξει ο νόμος γιατί όλοι έχουν πρόσβαση στις δικογραφίες και δεν πρόκειται να πάψουν να το κάνουν. Εγώ προτείνω να καταργηθεί και ο ΚΟΚ – αυτόν κι αν τον παραβιάζουν όλοι. Η προστασία των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου και η μη ενοχοποίηση και διαπόμπευσή του πριν τη δίκη του είναι εκ των ων ουκ άνευ για μία πολιτισμένη χώρα. Κι αν κάποιες άλλες πολιτισμένες χώρες πράττουν αντίθετα, κάνουν πολύ άσχημα και διακινδυνεύουν το status τους ως τέτοιων. Επιπροσθέτως, αρχίζω να νιώθω ότι η έννοια “χώρα με νομικό πολιτισμό” γίνεται όλο και πιο δύσχρηστη στις μέρες μας: η Μ. Βρετανία, για παράδειγμα, με την μακρά παράδοσή της, τα έχει κάνει θάλασσα στον τομέα των δικαιωμάτων των συλληφθέντων/κατηγορουμένων (λίγο έλειψε να πέσει η κυβέρνηση με την επέκταση της κράτησης χωρίς απαγγελία κατηγορίας) υπό το κράτος του φόβου για την τρομοκρατία. Συνελόντι ειπείν, υπάρχουν πολύ καλοί θεσμικοί και πρακτικοί λόγοι για να αφήσουμε την κρίση της ενοχής των κατηγορουμένων για τις αίθουσες των δικαστηρίων και να μην τους περιφέρουμε ως εγκληματίες στα δελτία ειδήσεων.
Read moreΚατά της δημοσίευσης των ονομάτων και φωτογραφιών των κατηγορουμένων
Όπως όλοι έχουμε παρατηρήσει, η τέχνη της αρχαίας Αιγύπτου απεχθανόταν την πρωτοτυπία. Οι τεχνίτες ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθούν τις προσταγές ενός πολύ αυστηρού ύφους που είναι, λίγο-πολύ, οικείο σε όλους μας: οι “πόζες” των βασιλέων και των αρχόντων, οι εντελώς αφύσικες στάσεις του σώματος ώστε να διακρίνονται καθαρά όλα τα μέλη κοκ. Όλα αυτά ήταν απολύτως δικαιολογημένα, αν αναλογισθεί κανείς την εντελώς πρακτική χρησιμότητα της αναπαράστασης για τους Αιγύπτιους: όπως ακριβώς έκαναν οι ταριχευτές με τις μούμιες, οι καλλιτέχνες έπρεπε να βοηθήσουν το πρόσωπο να ζήσει διά της εικόνας του. Όσο πιο “παραδοσιακά” γίνονταν όλα αυτά τόσο το καλύτερο. Όλα αυτά τα κατανοούσε μόνο μέχρι ενός σημείου ο μονάρχης που απεικονίζεται αριστερά. Ήταν ο Αμένωφις ο Δ’, ένας πραγματικός επαναστάτης που αρνήθηκε πολλές από τις υπεράνω κριτικής παραδόσεις της εποχής του. Κουραζόταν από τη λατρεία των αμέτρητων θεών των συμπατριωτών του και αντ’ αυτών αποφάσισε να λατρεύει το θεό Ήλιο, τον Ατέν, που ανακηρύχθηκε ανώτερος όλων – μάλιστα άλλαξε και το δικό του όνομα σε Αχνατέν. Θα πρέπει να ήταν άνθρωπος των άκρων γενικότερα, όπως μαρτυρά το πορτρέτο του. Γιατί αλλιώς δεν εξηγείται η εμμονή του στην ακριβή αναπαράσταση των ομολογουμένως άσχημων χαρακτηριστικών του: όπως εξηγεί ο Gombrich, είτε πίστευε ότι ήταν προφήτης τρανός και έπρεπε να διασωθεί η φυσιογνωμία του είτε θεωρούσε άσκοπη την απόκρυψη της ανθρώπινης αδυναμίας και απαγόρευε κάθε εξωραϊσμό. Σε κάθε περίπτωση, ήταν ένας τολμηρός καινοτόμος.