Δικαίωμα ναι, αλλά τίνος;

Στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες οι άνθρωποι μιλούν συχνά για δικαιώματα. Λέμε, για παράδειγμα, ότι έχουμε δικαίωμα στη ζωή, στην υγεία, στην ίση μεταχείριση κοκ. Στη γλώσσα των δικαιωμάτων είναι εξαιρετικά σύνηθες να προηγείται της λέξης το επίθετο «ανθρώπινος». Αυτό, υποψιάζομαι, πηγάζει από την αντίληψη –και υπονοεί ότι- τα δικαιώματα είναι αποκλειστικό προνόμιο του ανθρώπινου είδους. Όλο και πιο τακτικά, όμως, συναντά κανείς στο δρόμο διαδηλώσεις υπέρ των «δικαιωμάτων των ζώων» και σε πολλές έννομες τάξεις της Ευρώπης υπάρχουν πλέον διατάξεις που θα υπέθετε κανείς ότι καθιερώνουν ή προστατεύουν τέτοια δικαιώματα. Αξίζει, λοιπόν, να ασχοληθεί κανείς όχι μόνο με το τι είναι ένα δικαίωμα αλλά και με το ερώτημα «ποιος λογίζεται ως φορέας ενός δικαιώματος». Για τον σκοπό αυτής της συζήτησης αρκεί μία οποιαδήποτε αντίληψη της έννοιας που ο Μιλλ αποκαλεί στη δεύτερη σελίδα του On Liberty «αφηρημένο δικαίωμα» – ένα δικαίωμα, δηλαδή, που υφίσταται ανεξαρτήτως του αν θεσπίζεται νομικά ή γίνεται αποδεκτό από συγκεκριμένες κοινωνίες σε συγκεκριμένους τόπους και χρόνους. Όποιος πιστεύει ότι μία τέτοια έννοια υφίσταται, μπορεί με ασφάλεια να προχωρήσει στις επόμενες παραγράφους.

Η ιδέα ότι δικαιώματα έχουν μόνο οι άνθρωποι έχει τόσο σαθρά θεμέλια που μόνο το γεγονός ότι οι φιλοσοφούντες είναι μέλη του συγκεκριμένου είδους δικαιολογεί το γεγονός ότι δεν έχει γνωρίσει την αναμενόμενη κριτική. Το γεγονός ότι κάποιος γεννιέται ως μέλος του είδους homo sapiens είναι εξίσου τυχαίο με το αν γεννιέται κανείς στη Freetown ή τη Νέα Υόρκη, λευκός ή μαύρος, κοντός ή ψηλός κοκ. Ως τυχαίο γεγονός, λοιπόν, θα ανέμενε κανείς πως δε θα είχε ιδιαίτερη βαρύτητα σε ό,τι αφορά ζητήματα δικαιωμάτων. Κι όμως, ενώ με μεγάλη ευκολία αποδεχόμαστε ότι οι λευκοί, ψηλοί, Νεοϋορκέζοι κοκ δεν έχουν περισσότερα δικαιώματα από όσους δεν έτυχε να έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, σπανίως δείχνουμε την ίδια διάθεση αμφισβήτησης της θέσης ότι το γεγονός ότι έτυχε να γεννηθούμε homo sapiens μας καθιστά αυτομάτως κατόχους όλων αυτών των υπέροχων δικαιωμάτων που προστατεύουν την ύπαρξη και την ευζωία μας.

Read moreΔικαίωμα ναι, αλλά τίνος;

Εκονομιστ περι μακεδονικης σαλατας

Η τροπη που παιρνει το ζητημα της ονομασιας φερνει δυσαρεστα ερωτηματα. Οταν η διεθνης κοινοτητα ονομαζει ετσι ευκολα Μακεδονες ενα σλαβοφωνο θεοφτωχο εθνος, απορει λιγο κανεις και με ποση σοβαροτητα ονομασαν Ελληνες μια φυλη ορεσιβιων, ως επι το πλειστον αγραμματων ημι-αγροικων πριν 190 χρονια.

Στην Γαλλια και Ισπανια η φρουτοσαλατα (και αλλες αναμικτες σαλατες) λεγονται “μακεδονιες” (macedoine και macedonia αντιστοιχως), λογω της προσφατης ιστοριας της Μακεδονιας που μολις πριν 100 χρονια ηταν ισως απο τα πιο πολυπολιτισμικα μερη στην Ευρωπη, με Βουλγαρους, Εβραιους, Ελληνες, Τουρκους, Αλβανους, Γαλλους κτλ

Ο Εκονομιστ εγραψε προσφατα ενα αρθρο περι του μακεδονικου χαους (Macedonian mess), παιζοντας μαλλον με την εννοια της μακεδονικης σαλατας. Βρισκω το κειμενο αρκετα αντικειμενικο και πληροφορημενο στις παραδοχες του, ας πουμε λεει οτι η καταπιεση των σλαβοφωνων στην Ελλαδα ηταν μερος του Ψυχρου Πολεμου και απαντηση σε πολυ χειροτερες καταπιεσεις βορειως των συνορων. Στο θεμα της ονομασιας, ενω βρισκει και τις δυο θεσεις αρκετα αδυνατες, αναγνωριζει ενα μικρο δικιο στους Ελληνες:

It is as if the Greeks insisted that unicorns were pink while the Macedonians maintained, even more absurdly, that the horned beasts were of a colour found nowhere on the conventional spectrum: moonlight, perhaps.

το εντυπωσιακο βεβαια ειναι οτι ενω ο Εκονομιστ δεχεται οτι η ελληνικη θεση ειναι λιγο πιο στηριξιμη, ενω βλεπει οτι προφανως η Ελλαδα εχει το πανω χερι οντας μελος της ΕΕ και ΝΑΤΟ, δεν ζηταει πουθενα απο την ΠΓΔΜ να δειξει λιγη λογικη στο θεμα και να γυρισει σε καποια συνθετη ονομασια. Αυτο ειναι ενα δειγμα του ποοοοσο αποτυχημενη ειναι η πολιτικη μας στο θεμα, ολοι να περιμενουν απο μας να δεχτουμε το Μακεδονια σκετο και να το βουλωσουμε…

Read moreΕκονομιστ περι μακεδονικης σαλατας

Οι άκλαφτοι νεκροί του… λιγνίτη!

Η Ουκρανία μάλλον δεν έχει απ’τα πιο θετικά ρεκόρ όσο αφορά τα «ενεργειακά δυστυχήματα». Το 1986 ο κόσμος ολόκληρος κρατούσε την αναπνοή του καθώς ο τέταρτος απ’τους πυρηνικούς αντιδραστήρες του Τσέρνομπιλ βρισκόταν σε τήξη, ξερνώντας ραδιενεργά απόβλητα που θα μεταφέρονταν με τον άνεμο σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης.

Την Κυριακή 18 Νοεμβρίου έγινε μια έκρηξη σ’ένα ουκρανικό ανθρακορυχείο– δεν ήταν η πρώτη φορά- στην περιοχή του Ντόνετσκ με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους- την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές- τουλάχιστον 70 εργάτες και να εγκλωβιστούν πάνω από 20. Η τύχη των τελευταίων είναι ακόμα αμφίβολη.

Το ζήτημα είναι… ποιά είναι η αντίδραση των οικολογικών ομάδων σε τέτοιου είδους καταστροφές; 21 χρόνια μετά το τελευταίο μεγάλο πυρηνικό ατύχημα, οι απανταχού Οικολόγοι είναι ανένδοτοι μπροστά στην κατασκευή και λειτουργία νέων- πρωτοπόρου τεχνολογίας- πυρηνικών αντιδραστήρων… αλλά κανείς δε κουνάει βλέφαρο όταν γίνονται ατυχήματα σε ανθρακωρυχεία.

Read moreΟι άκλαφτοι νεκροί του… λιγνίτη!

Τοσο κοντα και τοσο μακρια

Οι ευρωπαϊκοι σιδηροδρομοι καταρριπτουν συνεχως νεα ρεκορ ταχυτητας αλλα ειναι αυτο καλο για τους καταναλωτες? Ποια ειναι τα διδαγματα για την Ελλαδα?

Τα τρενα υψηλης ταχυτητας μπορει να μην ειναι ευρωπαϊκη εφευρεση (το Σινκανσεν της Ιαπωνιας κατεχει μαλλον τα πρωτεια) αλλα φαινεται να εχουν βρει στην Ευρωπη το πιο γονιμο εδαφος για αναπτυξη. Γαλλια και Γερμανια κυριως εχουν οδηγησει την κουρσα με τα TGV και ICE, αλλα απο κοντα ερχονται Βελγιο (THALYS), Ολλανδια, Ισπανια (AVE), Ιταλια, Αυστρια και Αγγλια.

Απο την Φρανκφουρτη σημερα μπορεις να εισαι σε μια ωρα στην Κολωνια (200χμ), σε 3 ωρες στο Μοναχο (392χμ) σε τεσσερεις στο Βερολινο (560χμ) απο το κεντρο της μιας πολης στο κεντρο της αλλης, με ανεση και ασφαλεια. Ακομα πιο εντυπωσιακες ειναι οι επιδοσεις των γαλλικων τρενων. Παρισι-Μασσαλια 815 χμ, 3ωρες και εικοσι λεπτα! Παρισι-Βρυξελλες 309χμ, 1ωρα 20 λεπτα. Αλλα και στην Ισπανια εχουμε προοδο, τα 538χμ απο Μαδριτη προς Σεβιλλη γινονται ηδη απο το 1992 (με την ευκαιρια της Εξπο1992 στην Σεβιλλη) σε 2 ωρες και 35 λεπτα.

Το τρενο σε ολες αυτες τις διαδρομες ειναι αμεσος ανταγωνιστης στο αεροπλανο πια, ειναι πιο οικολογικο και χρησιμευει στο να μειωθουν οι αποστασεις στην Ευρωπη. Η μονη μεγαλη χωρα που φαινεται να ειναι πισω στα τρενα υψηλων ταχυτητων ειναι η καποτε πρωτοπορος Βρετανια.

Read moreΤοσο κοντα και τοσο μακρια

Δεν το βουλωνεις καλυτερα?

Απιστευτη ατακα του βασιλια της Ισπανιας Χουαν Καρλος. Βγαζω το καπελο μου και μαζι μου ακομα και οι χειροτεροι εχθροι της ισπανικης βασιλειας, οπως ας πουμε οι Καταλανοι εθνικιστες…

Τι εγινε ακριβως? Mα φυσικα ο τρομερος Τσαβεθ (ναι με θ) διεκοπτε συνεχως τον Θαπατερο, που μπορει να ειναι καλοπαιδο αλλα δεν τα παει πολυ καλα με την ιδεα οτι ειναι πρωθυπουργος χωρας και οτι πρεπει να απαιτει σεβασμο για λογαριασμο των πολιτων του. Εφτασε μαλιστα ο Ουγο να πει τον Αθναρ φασιστα (μιλαμε για εναν δημοκρατικα εκλεγεμενο πρωθυπουργο μιας χωρας 10 φορες πιο δημοκρατικης απο την Ουγολανδια, συγγνωμη Βενεζουελα. Ναι για αυτην την χωρα μιλαμε που ετοιμαζει αλλαγη Συνταγματος για να εχει ο Τσαβεθ 7ετεις θητειες, με δυνατοτητα απεριοριστης επανεκλογης!). Καπου εκει κι ο Χουαν Καρλος δεν αντεξε και του ειπε την τρομερη ατακα…

Read moreΔεν το βουλωνεις καλυτερα?

Γιατι λεω ναι σε μια ξεγυρισμενη απαγορευση του καπνισματος

Η συζητηση για το καπνισμα εχει λυθει στις περισσοτερες δυτικες χωρες. Στην νικοτινοπληκτη Ελλαδα δυστυχως ακομα δεν εχει καν αρχισει. Και ο αριθμος των θυματων του καπνου ολο και μεγαλωνει.


Θεωρω οτι ειναι καιρος στην Ελλαδα να απαγορευσουμε αυστηρα το καπνισμα σε ολους τους χωρους του δημοσιου (αστυνομια, εφοριες κτλ). Θεωρω οτι σε χωρους ψυχαγωγιας πρεπει να ακολουθουμε το ισπανικο μοντελο, απο καποιο μεγεθος και πανω ειναι υποχρεωμενο το καταστημα να χωριζει σε καπνιστες και μη, τα μικρα μαγαζια μπορουν να επιλεξουν ενα απο τα δυο. Θεωρω οτι ειναι σημαντικο καθηκον της αστυνομιας να επιβαλλει αυστηρα τους σχετικους νομους (αντι συχνα να τους παραβαινει και η ιδια). Αλλα θεωρω τελος και οτι σαν πολιτες οσο μπορουμε πρεπει να το κυνηγαμε. Ας πουμε οποιος εχει ενα γραφειο επιβαλλεται να απαγορευει το καπνισμα.

Ας ξεκινησω με μορφη φανταστικου διαλογου, μερη του οποιου ειναι απο πραγματικη συζητηση.

– Πρεπει να σεβεσαι τους πελατες, το καπνισμα στο γραφειο απαγορευεται για εργαζομενους και πελατες.

– Μα οι περισσοτεροι πελατες καπνιζουν!

– Α, μισο λεπτο, εδω υπαρχει μια παρεξηγηση. Αν οι περισσοτεροι πελατες χτυπουσαν τους αλλους με ενα ροπαλο και παλι δεν θα ηταν σωστο να επιτρεπεις την ροπαλοφορια στο γραφειο! Παρομοιως με το τσιγαρο. Αν καποιοι πελατες προκαλουν ζημιες στην υγεια των αλλων με το τσιγαρο τους, οφειλεις να προστατευσεις τα θυματα των θεριακληδων.

– Μα δεν μου το ζητησαν!

– Κατα πρωτον σαν σωστο ατομο και καλος επαγγελματιας δεν θα πρεπε να τους φερνεις καν στην θεση να το ζητησουν. Κατα δευτερον ακομα και αν δεν τους περναει απο το μυαλο, εκεινη την στιγμη η υγεια τους βλαπτεται και δεν μπορεις να το επιτρεπεις αυτο στον χωρο σου.

– Πωπω, ποσο δικιο εχεις, τρεχω αμεσως να κρεμασω τις αντικαπνιστικες ταμπελες.
(μακαρι αυτο το τελευταιο να ηταν μερος του αληθινου διαλογου :-) )

Μερικοι ισχυριζονται οτι η απαγορευση του καπνισματος στα μπαρ ειναι μια αδικαιολογητη παρεμβαση του κρατους στις ελευθερες συναλλαγες μεταξυ πολιτων. Οτι ειναι παρεμβαση ειναι δεδομενο, αλλα ειναι αδικαιολογητη?

Ο πρωτος μου και βασικος ισχυρισμος ειναι οτι χωρις παρεμβαση η αγορα δεν θα προσφερει επαρκεις χωρους μη καπνιστων, δηλαδη οτι εχουμε εδω μια αποτυχια της αγορας (market failure). Το δευτερο σκελος θα προσπαθησει να δειξει οτι το να εχουμε τετοιους χωρους ειναι βαθιας σημασιας για την ευημερια των πολιτων και αρα οτι μια παρεμβαση προκαλει μικροτερο κοστος απο το οφελος που φερνει.

Γιατι η αγορα δεν προσφερει μπαρ μη καπνιστων στην Ελλαδα?
Στην διασκεδαση ισχυει κατι πολυ παρομοιο με το θεωρημα του διαμεσου ψηφοφορου στην πολιτικη θεωρια (median voter theorem).

Read moreΓιατι λεω ναι σε μια ξεγυρισμενη απαγορευση του καπνισματος

Αγοραπωλησια ανθρωπινων οργανων

Ενα δυσκολο φιλοσοφικο προβλημα και πως ενας οικονομολογος βοηθαει να λυθει

Στη πρωτη σελιδα της Wall Street Journal online σημερα υπαρχει μια πολυ ενδιαφερουσα οικονομικη συζητηση. Το θεμα ειναι οι μεταμοσχευσεις ανθρωπινων οργανων και το ερωτημα ειναι αν θα πρεπει να επιτρεπεται η αγοραπωλησια τους.

Απο την μια μερια εχουμε εναν ανθρωπο της σχολης του Γκαρυ Μπεκερ (πανεπιστημιο του Σικαγο, Νομπελ οικονομικων 1992), τον Χουλιο Ελιας, ο οποιος ισχυριζεται οτι ο μονος τροπος να εξαφανιστει το τεραστιο ελλειμμα ανθρωπινων οργανων για μεταμοσχευση ειναι να αυξησουμε την προσφορα. Ενας καλος τροπος να αυξησουμε την προσφορα, ειναι (τι αλλο) να αυξησουμε την τιμη! Σε ενα πεηπερ με τον Γκ.Μπεκερ δειχνουν λοιπον οτι η εισαγωγη χρηματικων κινητρων θα αυξησει την προσφορα τοσο ωστε να εξαφανιστει το ελλειμμα, σωζοντας ετσι δεκαδες χιλιαδες ζωες ετησιως στις ΗΠΑ.

Στην αλλη γωνια εχουμε τον Αλ Ροθ απο το Χαρβαρντ (εναν οικονομολογο για το καταπληκτικο εργο του οποιου στον εφαρμοσμενο σχεδιασμο μηχανισμων ετοιμαζω ξεχωριστο κειμενο), ο οποιος ισχυριζεται οτι η αγοραπωλησια οργανων ειναι βδελυρη (repugnant). Οι περισσοτεροι ανθρωποι βλεπουν με αποτροπιασμο το να πουλαει κανεις τα οργανα του και αν επιτραπει θα εχουμε μια τεραστια εξωτερικοτητα, εκατομμυρια ανθρωποι θα αισθανονται οτι εχει πληγωθει η ανθρωπινη αξιοπρεπεια. Ετσι η απαγορευση της αγοραπωλησιας ειναι μια σωστη τακτικη. Αυτο που μπορει να γινει ομως ειναι η ριζικη αναμορφωση του τροπου που γινονται οι μεταμοσχευσεις με μηχανισμους που επιτρεπουν την διπλη και τριπλη ανταλλαγη οργανων*. Αυτοι οι μηχανισμοι θα προκαλεσουν κατακορυφη αυξηση των μεταμοσχευσεων, χωρις καθολου χρηματικα κινητρα και την αποστροφη που προκαλουν.

Η προσωπικη μου γνωμη μου, την οποια και εξεφρασα στον Αλ** ειναι οτι κατα βαση συνεχως ανθρωποι κατα καποιον τροπο πουλανε τα νιατα τους ή ακομα και την υγεια τους με χρηματικο ανταλλαγμα. Δεν βλεπω την τεραστια διαφορα αν υγιεις ανθρωποι πωλουν τα νεφρα τους. Συμφωνα μαλιστα με στοιχεια που μας εδωσε ο Ροθ, ανθρωποι που δωριζουν νεφρα εχουν μεγαλυτερο προσδοκιμο επιβιωσης*** απο ανθρωπους που δεν δωριζουν! Αρα η υγεια τους δεν διακινδυνευει ιδιαιτερα, αν διακινδυνευει καθολου. Νομιζω λοιπον οτι η αντιρρηση της κοινης γνωμης δεν ειναι καθοριστικη εδω και θα αλλαξει αν πληροφορηθει σωστα. Αλλωστε οπως ο ιδιος ο Ροθ δηλωσε, το τι θεωρουμε αποτροπαιο και εξευτελιστικο της αξιοπρεπειας ειναι αρκετα αυθαιρετο θα ελεγε κανεις. Ας πουμε το “πεταγμα νανων” οπου μεγαλοσωμοι ανδρες εκσφενδονιζουν μικροσωμους αντρες σε μεγαλες αποστασεις, θεωρηθηκε προσβλητικο και απαγορευτηκε στην Γαλλια. Αλλα κατι ιδιαιτερα συναφες, το “κουβαλημα της συζυγου” οπου ενας αντρας τρεχει κουβαλωντας μια γυναικα, ειναι μια χαρα νομιμο.

Εν τελει πολλες τακτικες θεωρουνταν καποτε αποτροπαιες αλλα σημερα γινονται και οφελουμαστε απο αυτο.

Read moreΑγοραπωλησια ανθρωπινων οργανων