Αν χαζολογήσουμε λίγο με τα στατιστικά στοιχεία των εξαγωγών 2017, τι θα ανακαλύψουμε άραγε; Θα επιβεβαιώσουμε τους προϊδεασμούς μας ή θα αποκαλυφθή ότι έχουμε στρεβλή εικόνα των πραγματικών εμπορικών μας εταίρων;
Για να δούμε. Άντλησα από το Κέντρο Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών ένα πίνακα με τις εξαγωγές της Ελλάδας εντός του 2017 κατά χώρα (προσωρινά στοιχεία).
Έχω επιχειρήσει να ερευνήσω λίγο το δυσχερές θέμα της εισοδηματικής ανισότητας σε μιασειράαναρτήσεων. Δεν έχω συναγάγει κανένα σπουδαίο συμπέρασμα, εκτός ίσως από το εμπειρικό εύρημα ότι ο μεταδείκτης ανισότητας (: το σύνθετο κλάσμα με αριθμητή τον λόγο του ανώτερου εισοδηματικού 10% προς το κατώτερο 10% και παρονομαστή το ανώτερο 20% προς το κατώτερο 20%) των πιο ανεπτυγμένων χωρών του κόσμου κινείται περί την χρυσή τομή (χονδρικά 8/5). Με άλλα λόγια, οι δικαιότερες χώρες αυτού του πεπερασμένου κόσμου (όχι μόνο αυτές όμως!) παρουσιάζουν μια (ανεξήγητη;) ομοιότητα στην κατανομή των εισοδημάτων.
Μήπως όμως υπάρχει ένας βαθμός φυσικής, αναπόφευκτης, αναγκαίας, υποχρεωτικής ανισότητας; Ας το σκεφτούμε αυτό λίγο ακόμη, κάνοντας τις διακοπές μας στην Εισοδηματία.
Η Εισοδηματία είναι μια χώρα όχι σαν όλες τις άλλες: είναι μια χώρα στην οποία διεξάγονται νοητικά πειράματα, για να εξετάσουμε τις οικονομικές και ηθικές ιδιότητες κάποιων φαινομένων. Έτσι, της προσδίδουμε τα εξής βολικά χαρακτηριστικά:
Έχει 100 ίσες ηλικιακές τάξεις των 100.000 ανθρώπων, ήτοι ένα πληθυσμό των 10.000.000, σαν την Ελλάδα περίπου. Αυτή η ιδιότητα δεν αντιστοιχεί ικανοποιητικά βέβαια στον πραγματικό κόσμο, μας βολεύει όμως για να συγκρίνουμε εκατοστημόρια εισοδημάτων. Οι κάτοικοι της είναι όλοι τους, εμ, τι άλλο, εισοδηματίες. Ειδικώτερα, κάθε Εισοδηματιανός παίρνει άμα τη γεννήσει του από τον Άγιο Βασίλη μια δωρεά 1.000.000 ευρώ, κατατεθειμένη στην Τράπεζα της Χιλιαρικιάς σε κλειστό λογαριασμό, τοκιζόμενη αφορολόγητα με 4% ετησίως, με συμφωνία μάλιστα ετήσιου ανατοκισμού. Από τους τόκους του ποσού αυτού όχι απλώς επιβιώνει, αλλά ζη ζωή χαρισάμενη, ανέμελη, ανέφελη, παλαιοπασοκική, επανεπενδύοντας υποχρεωτικά τους μισούς και καταναλώνοντας τους άλλους μισούς [Ευχαριστώ τον Άγη Κατσαφούρο για την διόρθωση στο σημείο αυτό]. Μόλις φτάνουν πανευτυχείς οι Εισοδηματιανοί στα 100, κλείνουν τα μάτια και πάνε στον εισοδηματιανό παράδεισο.
Μπαίνω σε ξένα χωράφια τώρα και μπορεί να γράψω και βλακείες, σχωράτε.
Στην Μικροοικονομία μιλάμε για το σημείο ισορροπίας μιας ανταγωνιστικής αγοράς, για το σημείο δηλαδή όπου τέμνονται οι καμπύλες γραμμές της προσφοράς και της ζήτησης. Κάπως έτσι δηλαδή:
Στο σχήμα αυτό βλέπουμε ότι όλα είναι πολύ κομψά: η αγορά ισορροπεί σε ένα και μοναδικό γεωμετρικό σημείο και μάλιστα προσφορά και ζήτηση δεν θα μπορούσαν να συναντηθούν πουθενά αλλού. Αλλά η πραγματικότητα, όπως γνωρίζουμε, είναι πιο περίπλοκη.
Λέγαμε στο προηγούμενο ότι ο μεταδείκτης ανισότητας, ήτοι το κλάσμα του δεκατικού προς τον εικοστικό δείκτη ανισότητας, κινείται στα πιο προηγμένα κράτη της υφηλίου κάπου εκεί πέριξ της τιμής της χρυσής τομής (1,618). Αυτό είναι ένα ενδιαφέρον εμπειρικό εύρημα, που χρειάζεται την εξήγησή του. Άραγε είναι τυχαίο ή υποδηλώνει κάτι βαθύτερο;
Δεν έχω ιδέα.
Απλώς, σκέφτηκα να κάνω το εξής:
Συγκεντρώνω σε ένα πίνακα την Ελλάδα και τις 25 πρώτες χώρες του δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης/2014. Στην δεύτερη στήλη τοποθετώ τον μεταδείκτη ανισότητας κατά φθίνουσα σειρά και στην τρίτη την κατάταξή τους στον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης.
Για τον λόγο αυτό είναι αναγκαία η πώληση της λεγόμενης μικρής ΔΕΗ (Ν. 4273/2014), με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στην μία ή στην άλλη συσκευασία, προκειμένου να ανοίξη πραγματικά η αγορά. Το ζήτημα δηλαδή δεν είναι απλώς εισπρακτικό, αλλά βαθύτατα μεταρρυθμιστικό και θεσμικό. Η διαιώνιση της παρούσας κατάστασης διαιωνίζει τον βρόχο της κρατικής ΔΕΗ επί της αγοράς ενέργειας. Από το μονοπώλιο ωφελείται μόνο ο μονοπωλητής.
Η ανισότητα είναι μια από τις οικονομολογικές και πολιτικές μόδες της εποχής, πιθανώς ορθά. Μέχρι και εγώ έγραψα σχετικά τα δικά μου.
Αλλά δεν μπορώ να βρω την σωστή κατανομή ρε γαμώτο. Προσπάθησα ωστόσο να κατεβάσω μερικές ιδέες:
Η χρυσή κατανομή.
Η ιδέα της χρυσής κατανομής βασίζεται στην χρυσή τομή. Αν θυμάστε από το σχολείο, η χρυσή τομή, που συμβολίζεται με φ, ισούται με το μισό του αθροίσματος 1 + ρίζα5 και δηλώνει την σχέση δύο αριθμών τέτοιων που να ισχύη ότι α+β/α = α/β. Κατά προσέγγιση δηλαδή 1,618.
Η χρυσή τομή θεωρήθηκε ιστορικά ότι αντιπροσωπεύει το άριστο αισθητικό αποτέλεσμα: ένα ορθογώνιο ούτε πολύ στενόμακρο ούτε πολύ μακρόστενο, αλλά χαραγμένο με μέτρο και αρμονία. Εντάξει, ντε κολόριμπους νον ντισπουτάντουμ μεν, αλλά ας προσπαθήσουμε να εφαρμόσουμε την ιδέα αυτή στην εισοδηματική μας κατανομή, να δούμε τι θα βγη.
Εισοδηματικά εμβαδά κατά την χρυσή τομή.
Δεδομένου ότι η διαίρεση δύο συνεχόμενων αριθμών Φιμπονάτσι μεταξύ τους δίνει κατά προσέγγιση την χρυσή τομή φ, βρίσκουμε μια συνεχόμενη δεκάδα φιβονάκειων αριθμών τέτοια που να συναθροίζεται σε 100 περίπου (γιατί εκατό εκατοστά εισοδήματος θέλουμε να κατανείμουμε). Έτσι, παίρνουμε το σύνολο [5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377], με άθροισμα 979. Τα υπόλοιπα 21 χιλιοστά (979+21=1000) θα τα χαρίσω κατ’ αναλογίαν στα τέσσερα κατώτερα εισοδηματικά κλιμάκια Ζ, Η, Θ, Ι χάριν επιεικείας, αλλά και επειδή όσο πιο μικροί είναι οι φιβονάκειοι αριθμοί, τόσο χειρότερη η προσέγγιση του φ ούτως ή άλλως (άρα το 5 τελικά γίνεται 7, το 8 γίνεται 12, το 13 γίνεται 19 και το 21 γίνεται 30 με στρογγυλοποίηση). Συμπερασματικά λοιπόν, η χρυσή μας ακολουθία είναι η εξής:
7 + 12 + 19 + 30 + 34 + 55 + 89 + 144 + 233 + 377 = 1000 χιλιοστά εισοδήματος. Κάθε αριθμός αντιπροσωπεύει μία εισοδηματική τάξη κατά φθίνουσα σειρά από τα δεξιά προς τα αριστερά, ήτοι Α προς Ι. Υπάρχει μια αρκετά σοβαρή απομάκρυνση από τον χρυσό κανόνα στην μετάβαση ΣΤ/Ζ (34/30 = 1,133), αλλά τέλος πάντων. Πάρα πολύ ωραία.
Έχω γράψει στο παρελθόν ένα, δύο, τρία άρθρα περί φορολογίας. Θα ήθελα τώρα να τα συνοψίσω και να τα επαυξήσω σε μερικές θέσεις για την φορολογία. Διαβάστε τις με την προειδοποίηση ότι, ειδικά εδώ και όλως κατ’ εξαίρεσιν, δεν έχω πάντα δίκιο, αλλά μπορεί να κάνω και λάθος.
Θέση πρώτη
Το αντικείμενο της φορολόγησης πρέπει να χαρακτηρίζεται από ανελαστικότητα, διότι έτσι ελαχιστοποιείται όχι μόνο η φοροαποφυγή, αλλά και η στρέβλωση λόγω υποκατατάστασης του φορολογούμενου αγαθού από άλλα: οι άνθρωποι εξακολουθούν να καταναλώνουν ακολουθώντας το ίδιο σχήμα, που εξ υποθέσεως μεγιστοποιεί την ωφέλειά τους, έστω και δυσανασχετώντας.
Θέση δεύτερη
Ένας στιβαρός φόρος ακινήτων είναι αναπόσπαστο μέρος της φορολογίας. Ο φόρος ακινήτων συλλαμβάνει πολλή από την φοροδιαφυγή που έλαθε, έχει εξαιρετικά ταμειακά αποτελέσματα, χαμηλό κόστος συλλογής και μηδενικό περιθώριο εκτίμησης από την φορολογική διοίκηση. Και το πιο σημαντικό ίσως, δεν στρεβλώνει τους παραγωγικούς συντελεστές της οικονομίας.
Θέση τρίτη
Φορολογητέα είναι κατά προτίμηση η κατανάλωση παρά το εισόδημα. Η φορολόγηση του εισοδήματος απαιτεί πολύπλοκες ρυθμίσεις και εκτεταμένη γραφειοκρατία, που τελικά κατακλύζει τα φορολογικά δικαστήρια.
