Το κείμενο του Θεόδωρου για τα Ελγίνεια που προηγείται του παρόντος και η συζήτηση που ακολούθησε είχαν εξαιρετικό ενδιαφέρον, αλλά, όπως σημείωσαν και κάποιοι σχολιαστές, άφησε κατά μέρος την σημαντικότερη, κατ΄εμέ, πτυχή του ζητήματος: το αποκαλούμενο από τους ιστολογούντες της αΜ/Συν «ηθικό» κομμάτι. Στην σύντομη ανάρτηση που ακολουθεί θα προσπαθήσω να αγγίξω αυτό το κομμάτι και να καταθέσω μία πρόταση για τη διαχείριση των αρχαίων θησαυρών, συμπεριλαμβανομένων και των γλυπτών του Παρθενώνα. Στην προσπάθειά μου αυτή, δε θα ασχοληθώ με το νόμιμο ή μη του οθωμανικού εγγράφου που παρέδωσε τα γλυπτά στον Έλγιν αλλά ούτε και με το εν στενή εννοία νομικό μέρος, που φέρεται, κατά τα γραφόμενα στον σύνδεσμο που έδωσε ο Θανάσης, να αναγνωρίζει ιδιοκτησιακά δικαιώματα στα κράτη προέλευσης: τους νόμους οι άνθρωποι μπορούν να τους κατασκευάζουν αλλά το δίκαιο μόνον να το αναζητούν.
Εδώ, όμως, ας ανοίξω μία σύντομη παρένθεση για να κάνω ένα σχόλιο σχετικά με τη χρήση της ίδιας της έννοιας «ιδιοκτησία» για το χαρακτηρισμό της σχέσης ανάμεσα στα εθνικά κράτη και τα ιστορικά μνημεία. Υπό ποία έννοια θα μπορούσε να είναι ο Παρθενώνας, για να φέρω ένα παράδειγμα, stricto sensu ιδιοκτησιακό στοιχείο του ελληνικού κράτους; Η μόνη προφανής απάντηση είναι ότι αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει κληρονομικώ δικαιώματι: Έλληνες κατασκεύασαν τον Παρθενώνα, Έλληνες είμαστε κι εμείς, άρα λογικό είναι να τον έχουμε κληρονομήσει από τους προγόνους μας. Ας δούμε την ίδια αξίωση διατυπωμένη από έναν ιδιώτη: ας πούμε ότι ο Χ έχει ακράδαντες αποδείξεις για το ότι το οικόπεδο του Ψ ανήκε στον πρόγονό του Ζ που έζησε τον 5ο αιώνα πΧ. Επίσης, μπορεί να αποδείξει ότι κάποια στιγμή στο παρελθόν ένας από τους ιδιοκτήτες του οικοπέδου, που ήταν και πρόγονος του Ψ, το απέκτησε με αθέμιτα μέσα. Έτσι, ο Χ ζητάει την επιστροφή του οικοπέδου γιατί «του το έκλεψαν». Ο Ψ σίγουρα θα σκεφτεί ότι ο Χ έχει χάσει τα λογικά του. Και ένας από τους λόγους που θα τον κάνουν να σκεφτεί έτσι είναι η τεράστια χρονική απόσταση ανάμεσα στον Ζ και τον Χ. Αυτή καθαυτή η απόσταση δεν αποκλείει τίποτα σε επίπεδο δικαιώματος: αν λχ ο Ζ είχε γράψει στη διαθήκη του ότι επιθυμεί το οικόπεδό του να καταλήξει το έτος 2009 σε έναν εξ αίματος συγγενή του, τότε η αξίωση του Χ θα είχε, ίσως, διαφορετική βάση. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι, με τόσους ιδιοκτήτες να παρεμβάλλονται ανάμεσα στον Χ και τον Ζ, η βούλησή τους χάνεται στο χρόνο. Η κληροδοσία βασίζεται στη βούλησή μας να δώσουμε κάτι, μετά θάνατον, σε κάποιον άλλο. Η υπόθεση, λοιπόν, ότι δεδομένα κάπου υπάρχει μία τέτοια ισχυρή βούληση να περιέλθει ο Παρθενώνας στην stricto sensu ιδιοκτησία τη δική μου, τη δική σας και του Καραμανλή είναι παντελώς αβάσιμη. Και, θυμίζω, ο ισχυρισμός μας ότι είμαστε απευθείας απόγονοι του Περικλή και του Φειδία δεν είναι όσο δεδομένος θεώρησα ότι είναι ο ισχυρισμός του Χ στο παράδειγμά μου. Στην πραγματικότητα, οι αξιώσεις μας εγείρονται από το γεγονός και μόνο ότι ο Παρθενώνας βρίσκεται «στα χωράφια μας». Μια αρχή που, φυσικά, δεν είμαστε έτοιμοι να αποδεχθούμε σε άλλες περιπτώσεις. Αυτή η στενή αντίληψη της έννοιας «ιδιοκτησία» που συνεπάγεται ότι «δικό μας είναι και ό,τι θέλουμε το κάνουμε», δεν μοιάζει να ταιριάζει στην περίπτωση που συζητούμε.
Η θριαμβευτική εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα μοιάζει να σημαίνει πολύ περισσότερα για τις ΗΠΑ από μία απλή μετάβαση από την συντηρητική και αναποτελεσματική ρεπουμπλικανική κυβέρνηση σε μία πιο ελπιδοφόρα δημοκρατική διοίκηση. Είναι η επιβεβαίωση του αμερικανικού ονείρου: ένας πάμφτωχος γόνος μονογονεϊκής οικογένειας, με πατέρα Αφρικανό και δύσκολα παιδικά χρόνια γίνεται Πρόεδρος των ΗΠΑ και μάλιστα σε νεαρή ηλικία. Φυσικά, ο Ομπάμα δεν είναι ούτε μικροεγκληματίας ούτε εργάτης: πριν εκλεγεί γερουσιαστής είχε ήδη μετατραπεί σε αμερικανό μεγαλοαστό με κορυφαίες σπουδές που του απέφεραν μία άνετη ζωή. Και είναι, ίσως, αλήθεια ότι μόνο στην Αμερική κάτι τέτοιο θα ήταν δυνατόν. Από την άλλη, είναι ένα ενθαρρυντικό μήνυμα για το μέλλον ενός τόπου που ταλαιπωρήθηκε από την μισαλλοδοξία και τις εμμονές ενός παντελώς ακατάλληλου ηγέτη και που τώρα δείχνει να πιστεύει ξανά αφενός μεν ότι υπάρχουν άνθρωποι με το χάρισμα και το όνειρο του Ομπάμα, αφετέρου δε ότι οι Αμερικανοί μπορούν ακόμα να διακρίνουν και να προωθήσουν αυτούς τους ανθρώπους. Τέλος, αυτή η νέα πραγματικότητα εμπεριέχει και ένα βαθύτατο συμβολισμό: σε μία χώρα που αρνείτο μέχρι πριν 40 χρόνια να δώσει δικαίωμα ψήφου στους μαύρους, ένας Αφροαμερικανός εκλέγεται στο ανώτατο αξίωμα: η εποχή της ρατσιτικής Αμερικής ανήκει στο παρελθόν.
Στενά… Στενάκια που οδηγούν σε άλλα στενά και δρομίσκοι που καταλήγουν σε δρομάκια. Οι βιαστικοί οδηγοί σου κορνάρουν για να χωθείς γρήγορα ανάμεσα σε δύο σταθμευμένα αυτοκίνητα και ψάχνεις να βρεις λίγο χώρο στο πεζοδρόμιο και για σένα. Σιγά-σιγά νιώθεις τη θαλασσινή αύρα να σου γαργαλάει τα ρουθούνια και τα πεζοδρόμια φαρδαίνουν. Να και οι πρώτοι πεζόδρομοι με τα ακριβά καταστήματα και τις Γαλλίδες με το γρήγορο βάδισμα και το τσιγάρο να σιγοκαίει ως ξεχασμένο αξεσουάρ στο χέρι. Πριν περάσουν λίγα λεπτά διαπιστώνεις ότι είσαι βέβαιος για το κατά που πέφτει η θάλασσα και ανοίγεις το βήμα σου. Τα μεγάλα, πολυτελή ξενοδοχεία αρχίζουν να σε εκνευρίζουν με την οπισθοδρομική, επιτηδευμένη αρχοντιά τους και επιταχύνεις ακόμα περισσότερο. Και μετά ήρθαν οι φοίνικες όπως θα έλεγαν και οι καλλιτέχνες ανάμεσά μας. Το τοπίο αλλάζει και η παρακμή μοιάζει πλέον γοητευτική. Θάλασσα, αμμώδης παραλία και ένα ατελείωτο πλακόστρωτο για να απολάυσεις τη βόλτα σου. Λίγοι λουόμενοι (είναι λίγο αργά και σε λίγο σουρουπώνει), κάποιοι μυστήριοι που φτιάχνουν γλυπτά στην άμμο και λίγοι τουρίστες με κάμερες και φωτογραφικές μηχανές. Οι Κάννες παίρνουν τη βαθιά ανάσα που χωρίζει την περίοδο του φεστιβάλ από την καλοκαιρινή high season. Η περατζάδα είναι όλη δική σου και περπατάς αργά για να την απολαύσεις. Πριν χορτάσεις το περπάτημα και τη θαλασσινή αύρα το άσχημο κτήριο που φιλοξενεί τους σκηνοθέτες, τους ηθοποιούς και τα κατορθώματά τους σου κόβει τη θέα. Νοερά ο καθένας βλέπει ό,τι προτιμά μπροστά σε αυτό το μέγαρο: απαστράπτουσες παρουσίες, βαθυστόχαστους κριτικούς, ιδυοφυείς δημιουργούς. Εγώ βλέπω τον Αγγελόπουλο να βγαίνει φουριόζος απογοητευμένος μετά τη μη βράβευση του Τοπίου στην Ομίχλη. Και χαμογελάω ικανοποιημένος. Μετά, όμως, όλοι χώνονται στα σοκάκια για ένα δείπνο με μπόλικο κρασί. Όλοι εκτός από τους τουρίστες, φυσικά.
Σε σπρώχνει κάποιος στην αποβάθρα του μετρό: σόρρυ. Σου κλείνει κάποιος το δρόμο στην Oxford Street: σόρρυ. Σε κάνει κάποιος να χύσεις λίγη μπύρα στην παμπ: σόρρυ. Στο κέντρο του Λονδίνου νιώθει κανείς ότι στριμώχνονται περισσότεροι άνθρωποι απ΄όσους αντέχει η πόλη.